Các đơn vị hành chính là một bộ phận trong cơ cấu tổ chức hành chính quốc gia, thể hiện mối quan hệ quyền lực giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa phương. Hiện nay, việc phân cấp cho các đơn vị hành chính đã trở thành một vấn đề quan trọng, có ý nghĩa to lớn đối với việc nâng cao hiệu quả quản lý hành chính quốc gia. Trong số các đơn vị hành chính hiện nay, bài viết này sẽ tập trung tìm hiểu các thành phố thủ đô và tỉnh lỵ của Việt Nam.
Căn cứ pháp lý:
– Hiến pháp 2013;
– Luật tổ chức chính quyền địa phương 2015;
– Nghị quyết 1211/2016/UBTVQH13.
1.Tỉnh, thành phố là gì?
Tỉnh, thành phố là một loại đơn vị hành chính cấp hai của Việt Nam, tương đương với quận, huyện, thị xã, thị xã và thành phố. Thuộc thành phố trực thuộc Trung ương quản lý (gọi chung là cấp huyện).
Khác với các đơn vị hành chính cấp tỉnh khác, thành phố tỉnh lỵ thường là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, công nghệ, dịch vụ, giao thông vận tải, thông tin liên lạc của một tỉnh hoặc nhiều tỉnh. Vùng liên tỉnh hoặc cả nước có tác động thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội liên tỉnh hoặc liên tỉnh và có tác động thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội của các tỉnh hoặc một số lĩnh vực trong cả nước.
Khoản đầu tiên Điều 110 của Hiến pháp năm 2013 quy định như sau:
“1. Đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được quy định như sau:
Cả nước chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;
Tỉnh chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;
Tỉnh chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh; thành phố trực thuộc trung ương chia thành huyện, thành phố. Huyện, thị xã và đơn vị hành chính tương đương;
Huyện chia thành xã, thị trấn và thị trấn, thị xã chia thành huyện và xã; vùng được chia thành quận.
Chính quyền đặc biệt do Quốc hội thành lập Đơn vị kinh tế.
Ngoài ra, Điều 2 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015 quy định như sau:
“ Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam bao gồm:
1. Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi là cấp tỉnh);
2. Huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (gọi tắt là cấp huyện);
3. Xã, thị trấn (gọi tắt là cấp xã);
4. Đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt. ”
Do đó, thành phố trực thuộc tỉnh nằm ở cấp hành chính thứ hai trong ba cấp hành chính (tỉnh, huyện và xã) của Việt Nam.
Tuy nhiên, so với các huyện và thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh Đô thị nói chung có quy mô lớn hơn, quan trọng hơn Nghị định 15/2007/NĐ-CP của Chính phủ xác định rõ vai trò này: Đô thị thuộc tỉnh là trung tâm chính trị, kinh tế – xã hội hoặc trung tâm kinh tế, văn hóa – xã hội, khoa học công nghệ, du lịch, dịch vụ, đầu mối giao thông vận tải trong tỉnh, giao lưu trong và ngoài nước, có vai trò thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội liên vùng, liên tỉnh, liên vùng (Điều 5). quy định, thành phố thuộc tỉnh là đơn vị hành chính cấp huyện loại 1.
2.Tiêu chuẩn thành phố trực thuộc tỉnh:
Theo Điều 5, Khoản 2 Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội năm 2016: Tiêu chuẩn đơn vị hành chính thành phố, Chương 1: Tiêu chuẩn đơn vị hành chính, đơn vị trở thành thành phố trực thuộc tỉnh phải đạt các tiêu chuẩn sau:
“Điều 5 Tiêu chuẩn thành phố trực thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương”
1. Quy mô dân số trên 150.000 người.
2. Diện tích tự nhiên trên 150 kilômét vuông.
2. p>
3. Đơn vị hành chính: trên 65% số đơn vị hành chính là cấp xã.
4. Là đô thị loại 1, loại 2, loại 3; hoặc khu vực dự kiến thành lập thành phố trực thuộc tỉnh hoặc đô thị trực thuộc trung ương đạt tiêu chuẩn đô thị loại I, loại II, loại III.
5. Cơ cấu và trình độ kinh tế – xã hội phát triển đáp ứng yêu cầu quy định tại Phụ lục 1 của Nghị quyết này.”
3. Đơn vị hành chính cấp phố:
Là thành phố trực thuộc tỉnh Chia thành quận (nội thành ) và xã (ngoại thành). Tính đến năm 2020, toàn tỉnh có 7 thành phố có mức độ đô thị hóa cao, chỉ có huyện và không có thị xã trực thuộc: Bắc Ninh, Dĩ An, Đông Hà, Huế, Sóc Trăng, Thủ Dầu Một, Vinh Dài.
* Một số quy định pháp luật về việc phân chia đơn vị hành chính gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương như sau:
4. Khung điểm phân loại đơn vị hành chính:
– Điểm phân loại đơn vị hành chính là tổng số điểm đạt được trên các tiêu chí về quy mô dân số, diện tích tự nhiên và số điểm. Đơn vị hành chính, trình độ phát triển kinh tế – xã hội và các yếu tố đặc thù của đơn vị hành chính đó. Tổng điểm cho tiêu chí này tối đa là 100 điểm.
– Đơn vị hành chính cấp tỉnh, huyện, xã có tổng điểm từ 75 điểm trở lên là loại I.
– Đơn vị hành chính cùng cấp. Tỉnh, huyện, xã, xã có tổng số điểm từ 50 đến 75 điểm là loại II, loại I được xác định, loại II là loại III.
5. Thẩm quyền quyết định phân loại đơn vị hành chính:
– Thủ tướng Chính phủ quyết định công nhận, phân loại đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp II và cấp III.
p>
– Quyết định của Bộ trưởng Bộ Nội vụ công nhận phân loại đơn vị hành chính cấp huyện, cấp huyện và cấp huyện.
– Chủ tịch UBND tỉnh quyết định công nhận phân loại đơn vị hành chính cấp xã loại I, II, III.
6.Hồ sơ phân loại đơn vị hành chính và ngân sách:
-Hồ sơ phân loại đơn vị hành chính bao gồm:
+ Tờ trình của UBND;
+ Nghị quyết của UBND tỉnh về phân loại đơn vị hành chính cấp tỉnh hoặc Nghị quyết của UBND cấp huyện về phân loại đơn vị hành chính cấp huyện hoặc Nghị quyết của UBND thị xã
+ Báo cáo thẩm định tiêu chuẩn phân loại đơn vị hành chính;
+ Bảng thống kê tiêu chuẩn số liệu làm cơ sở xác định tiêu chuẩn;
+ Bản đồ xác định vị trí phân loại đơn vị hành chính Đơn vị;
+ Tài liệu của cơ quan có thẩm quyền xác định hoặc xác nhận các tiêu chí cho một yếu tố cụ thể.
-Số liệu thẩm định tiêu chuẩn phân loại đơn vị hành chính phải là ngày 31 và ngày 12 của tháng của năm trước nộp cho cơ quan thẩm định lưu trữ và được cơ quan có thẩm quyền của nhà nước cung cấp hoặc công bố.
Điều kiện Tổng thu, chi ngân sách địa phương và tốc độ tăng trưởng kinh tế là bình quân chung của 3 năm trước khi báo cáo cơ quan thẩm tra, phê duyệt.
– Cấp phân loại đơn vị. ngân sách nhà nước.
7.Thủ tục phân định đơn vị hành chính cấp huyện: Sau khi trình Hội đồng nhân dân cùng cấp xem xét, thông qua, gửi Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Căn cứ Điều 25 Khoản 1 Nghị quyết số 1211/2016, phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp huyện hoàn thiện hồ sơ, báo cáo Ủy ban nhân dân tỉnh xem xét.
– Bộ Nội vụ phải tổ chức thẩm định trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày nhận đủ hồ sơ phân loại đơn vị hành chính do Ủy ban nhân dân tỉnh gửi đến.
– Bộ trưởng Bộ Nội vụ xem xét, quyết định phân loại đơn vị hành chính cấp huyện trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày nhận được kết quả thẩm định.
8. Thủ đô của Việt Nam:
Tính đến ngày 1 tháng 1 năm 2021, Việt Nam có 79 thủ đô. Trong đó:
– 58 thành phố là tỉnh lỵ
– 21 thành phố là tỉnh lỵ không thuộc tỉnh
– 1 tỉnh có 4 thành phố: Quảng Ninh (Hạ Long ) , Móng Cái, Uông Bí, Cẩm Phả)
– 3 thành phố thuộc 3 tỉnh:
+ Bình Dương: Thủ Dầu Một, Dĩ An, Thuận An
+ Đồng Tháp: Cao Lãnh, Hồng Ngự, Sa Đéc
+ Kiên Giang: Rạch Giá, Hà Tiên, Phú Quốc
– 12 tỉnh Có 2 thành phố:
p>
+ Thái Nguyên: Thái Nguyên, Sông Công
+ Vĩnh Phúc: Vĩnh Yên, Phúc Yên
+ Hải Dương: Hải Dương 、Chí Linh
+ Ninh Bình: Ninh Bình, Tam Điệp
+ Thanh Hóa: Thanh Hóa, Sầm Sơn
+ Quảng Nam: Tam Kỳ, Hội An
+ Khánh Hòa: Nha Trang, Cam Ranh
+ Lâm Đồng: Đà Lạt, Bảo Lộc
+ Đồng Nai: Biên Hòa, Long Khánh
+ Bà Rịa – Vũng Tàu: Bà Rịa, Vũng Tàu
+ An Giang: Long Xuyên, Châu Đốc
+ Hậu Giang: Vị Thanh, Ngã Bảy
p>
– 42 tỉnh còn lại có 1 đô thị trực thuộc tỉnh
Thành phố lớn nhất là thành phố Hạ Long (tỉnh Quảng Ninh). Ninh), diện tích 1.119,36 km2.
Thành phố nhỏ nhất là Sầm Sơn (Thanh Hóa), diện tích 44,94 km2.
Thành phố có nhiều đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc nhất là TP Thanh Hóa (Thanh Hóa) với 34 đơn vị hành chính cấp xã (30 huyện và 4 xã).
Thành phố có ít đơn vị hành chính cấp xã nhất là Nga. Bảy (Hậu Giang) có 6 đơn vị hành chính cấp xã (4 huyện, 2 xã).
Thành phố có nhiều xã nhất là Quảng Ngãi, với 14 xã.
Có 7 thành phố chỉ có huyện, không có thị xã trực thuộc: Bắc Ninh, Bình Dương, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Sóc Trăng (Sóc Trăng), Bình Dương, Vĩnh Long.
Thành phố có nhiều đơn vị bầu cử nhất là Thanh Hóa, với 30 đơn vị bầu cử.
Đơn vị có ít đô thị nhất là Kiên Giang, với 2 phường.
Thành phố đảo duy nhất ở Việt Nam là đảo Phú Quốc (Jianjiang).
.
